استان آذربایجان شرقی از سمت شمال به جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی، از سمت شرق به استان اردبیل و از سمت جنوب شرق به استان زنجان محدود شده‌است. این استان دارای آب و هوای سرد کوهستانی بوده و کلّ محدوده استان را کوه‌ها و ارتفاعات تشکیل داده‌اند. مساحت استان آذربایجان شرقی، ۴۵٬۴۹۱ کیلومتر مربع است که از این جهت، یازدهمین استان بزرگ ایران محسوب می‌شود. این استان محل اتصال دو رشته کوه مهم و اصلی کوه‌های ایران، یعنی البرز و زاگرس است و بلندترین نقطهٔ آن، قلهٔ کوه سهند است. مرکز استان آذربایجان شرقی، کلان‌شهر تبریز است. از شهرهای مهم و اقماری این استان می‌توان به مراغه، مرند، میانه و اهر اشاره کرد. آذربایجان شرقی رتبهٔ اول صادرات غیرنفتی در کشور را داراست.همچنین این استان امن‌ترین و کم‌جرم ترین استان ایران به شمار می رود.
پیشینه
استان آذربایجان شرقی در گذشته بخشی از سرزمین تاریخی ماد بوده که به «ماد کوچک» شهرت یافته بود. در زمان حکمرانی اسکندر مقدونی بر ایران در ۳۳۱ سال پیش از میلاد، شهربان منطقه ماد کوچک که سرداری به‌نام «آتورپات» یا «آتروپاتن» بوده، علیه اسکندر قیام کرده و با انعقاد پیمانی دست یونانیان را از آذربایجان کوتاه ساخت. اسکندر مقدونی نیز آتروپات را به شرط پیروی از امپراتوری او، در این منطقه باقی نگه داشت.
جانشینان اسکندر پس از مرگ وی به جنگ و نزاع با یک‌دیگر پرداختند و در همین دوران بود که آتروپات حاکم منطقه ماد کوچک شد. نام این منطقه نیز به‌جهت تقدیر از زحمات وی در مقابل بیگانگان به «آتروپاتگان» معروف شد. بعدها نیز به نام‌های مختلفی نظیر «آذربادگان» و «آذرآبادگان» مشهور گشت.
آذرپاتکان در دوره ساسانیان ساتراپ‌نشین و یکی از مهم‌ترین ایالت‌های ایران بوده که به‌جهت قرارگرفتن آتشکده‌های بزرگ و مشهور نظیر آتشکده آذرگشسنب در آن به آذربایجان شهرت یافت. پس از ورود اسلام به ایران نیز آذربایجان از مهم‌ترین ایالت‌ها بوده و حوادث تاریخی بسیاری در آن رخ داده‌است.
جغرافیا
اب و هوا
استان اذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع میباشد به طوری که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا مباشد که مردم این شهر ها دمای 45 + درجه بالای صفر را تجربه کرده اند و هم چنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای 46 - درجه زیر صفر میباشد .
جغرافیای سیاسی
استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقه عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقه طول شرقی جای گرفته‌است.
استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان از سمت شمال مرز مشترک دارد. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.
جغرافیای طبیعی
استان آذربایجان شرقی از هفت واحد کوهستانی تشکیل یافته است. رشته‌کوه قره‌داغ (ارسباران) شمالی‌ترین این واحدها بوده که از دیوان‌داغ آغاز شده و به دره رود دره‌رود منتهی می‌گردد. رشته‌کوه قوشه‌داغ که از جنوب قره‌داغ شروع شده و به سبلان ختم می‌شود. توده آتش‌فشانی سبلان که ۴۸۱۱ متر ارتفاع داشته و مرز مشترک میان استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل محسوب می‌شود. رشته‌کوه‌های میشو و مورو که از غرب و مرکز استان آغاز شده و به ارتفاعات عون بن علی و شبلی منتهی می‌شوند. رشته‌کوه بزقوش که با ۳۳۰۳ متر ارتفاع، مرز بین شهرستان‌های میانه و سراب به‌شمار می‌رود. توده آتش‌فشانی سهند در جنوب تبریز که ۳۷۰۷ متر ارتفاع دارد. رشته‌کوه اربط (تخت سلیمان) که از دامنه‌های جنوبی سهند شروع شده و به سمت جنوب امتداد می‌یابد.
مردم
زبان
زبان امروزی ساکنان استان آذربایجان شرقی، ترکی میباشد.
زبان ترکی آذربایجانی از شاخه اغوز زبان‌های ترک‌تبار از گروه زبان‌های آلتایی است. خاستگاه زبان‌های ترکی، استپ‌های جنوب سیبری بوده‌است و گویندگان اصلی آن را ترک تباران تشکیل می‌دهند.
جمعیت
برپایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۵۲۷٬۲۶۷ نفر بوده که ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۷۸۰٬۹۹۶ نفر مرد و ۱٬۷۴۶٬۲۷۱ نفر زن در قالب ۹۱۱٬۲۴۱ خانوار ساکن این استان بوده‌اند.
در سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، شهرستان تبریز با جمعیتی بالغ بر ۱٬۵۵۷٬۲۴۱ نفر، پرجمعیت‌ترین و شهرستان چاراویماق با جمعیتی بالغ بر ۳۳٬۹۲۱ نفر، کم‌جمعیت‌ترین شهرستان استان آذربایجان شرقی بوده‌است. همچنین در میان شهرهای استان، کلان‌شهر تبریز با ۱٬۳۷۸٬۹۳۵ نفر جمعیت، پرجمعیت‌ترین و شهر نظرکهریزی با ۱٬۱۸۱ نفر جمعیت، کم‌جمعیت‌ترین شهر بوده‌است.
صنعت
استان آذربایجان شرقی به‌جهت تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در شهر تبریز، از قطب‌های مهم صنعتی در سطح ایران به‌شمار می‌رود.
در استان آذربایجان شرقی ۴۳۴۱ کارگاه تولیدی فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۸۳۲ کارگاه صنعتی بوده که این استان از این لحاظ، ۵٫۹۹ درصد از کل کارگاه‌های صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است. در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، ارزش مواد تولیدی کارگاه‌های مذکور ۳۳۶۱٫۸ میلیارد ریال و ارزش سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در آن‌ها ۲۴۵۱٫۳ میلیارد ریال بوده‌است.
گردشگری
فهرست جاذبه‌های طبیعی استان آذربایجان شرقی:
تالاب قوری‌گل بستان‌آباد.
آبگرم درمانی بستان‌آباد.
دره زیبای شاهیوردی بستان اباد در دامنه کوه جام سهند
آبشار آسیاب‌خرابه جلفا.
آبشار سرکنددیزج شبستر.
آبشار عیش‌آباد مرند.
آبگرم قلعه‌کندی کلیبر.
آبگرم متعلق کلیبر.
پناهگاه حیات‌وحش کیامکی.
تالاب قره‌قشون.
جزیره آرزو.
جزیره اسپیر.
جزیره اسلامی.
جزیره اشک.
جزیره کبودان.
تالاب آلمالو گلی بستان آباد
جنگل‌های ارسباران.
کوه حیدربابا در بستان آباد
چشمه آبرس سراب.
چشمه آبگرم سراب.
پیست اسکی سهند در بستان اباد
چشمه الله‌حق سراب.
چشمه تاپ‌تاپان آذرشهر.
چشمه صوفیان شبستر.
چشمه کندوان اسکو.
چشمه گشایش مراغه.
چشمه شورسوی چایباغی مراغه.
دره پیغام کلیبر.
دره سعیدآباد بستان‌آباد.
دره گشایش مراغه.
دره لیقوان تبریز.
غار اسکندر بستان‌آباد.
غار آق‌بلاغ بستان‌آباد.
غار دوگیجان مرند.
غار کبوتر مراغه.
پل پنج چشم بناب
مراتع سرسبز روستای صوربناب
فهرست جاذبه‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی:
آرامگاه شیخ شهاب‌الدین اهری.
آرامگاه شیخ محمود شبستری.
روستای تاریخی مجارشین
ارگ تبریز.
بازار اهر.
تپه طاحونه (دیرمان تپه‌سی)در بستان آباد
بازار تبریز.
کاروانسراهای تیکمه داش بستان اباد
پل خداآفرین کلیبر.
قلعه و روستای مردانقم
پل دختر میانه.
پل میانه.
تپه اژدهاداشی اهر.
تپه امام‌چای سراب.
تپه عجب‌شیر.
تپه قره‌تپه تبریز.
تپه قره‌تپه شبستر.
تپه قلعه‌جوق سراب.
تپه کول‌تپه مرند.
تپه مصلی آذرشهر.
حمام کردشت جلفا.
گورستان‌های آبادی‌های دیزناب و امین‌آباد در بستان آباد
خانه مشروطیت تبریز.
روستای اشتبین جلفا.
روستای کندوان اسکو.
سنگ‌نبشه رازلیق سراب.
سنگ‌نبشه سغندل ورزقان.
سنگ‌نبشهٔ نشتبان سراب.
کاروانسراهای شبلی در بستان آباد
عمارت ایل‌گلی تبریز.
عمارت ربع رشیدی تبریز.
غار قدمگاه آذرشهر.
قلعه آق‌گنبد جزیره اسلامی.
قلعه آوارسین کلیبر.
قلعه آیی قلعه‌سی سراب.
قلعه بابک کلیبر.
قلعه پشتاب اهر.
قلعه جوشین ورزقان.
قلعه سن‌سارود مرند.
قلعه ضحاک شهرستان هشترود.
قلعه قهقهه اهر.
قلعه قیز قالاسی میانه.
قلعه قیزلار قالاسی مراغه.
قلعه کردشت جلفا.
قلعه نوردوز اهر.
کاخ شهرداری تبریز.
کلیسای سرکیس مقدس تبریز.
کلیسای سن استپانوس جلفا.
کلیسای شوغات تبریز.
کلیسای مریم مقدس تبریز.
کلیسای موجومبار مرند.
گنبد سرخ مراغه.
گنبد غفاریه مراغه.
گنبد کبود مراغه.
گنبد گوی‌برج مراغه.
گنبد مدور مراغه.
گورستان پینه‌شلوار تبریز.
مسجد روستای جانبهان در بستان آباد
مسجد جامع اهر.
مسجد جامع تبریز.
مسجد جامع خسروشهر.
مسجد جامع تسوج شبستر.
مسجد جامع مراغه.
مسجد جامع مرند.
مسجد عینالی تبریز.
مسجد کبود تبریز.
مسجد میدان بناب.
مقبرةالشعرای تبریز.
منطقه قوبول دره‌سی اهر.
موزه آذربایجان تبریز.
موزه ارامنه تبریز.
موزه حیات‌وحش تبریز.
موزه مراغه.
موزه مردم شناسی بناب
مسجد جامع مهرآباد بناب
مسجد اسماعیل بیگ بناب
روستای تاریخی صور بناب
حمام تاریخی مهرآباد بناب
پل پنج چشمه بناب
قلعه ی دختر بناب
حمام تاریخی حاج فتح الله بناب
راسته بازار بناب
|
امتیاز مطلب : 30
|
تعداد امتیازدهندگان : 8
|
مجموع امتیاز : 8
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
